Bası Yaraları İle İlgili Kapsamlı Kılavuz
Bası yaraları ile ilgili temel bilgileri, bası yarasının ne olduğu, kimlerde görüldüğü ve bası yarasının farklı derecelerinin neler olduğu konularına bu kılavuzda odaklanacağız. Birleşik Krallık’ta her yıl 700.000 kişi basınç ülserlerinden etkilenmektedir ve bu vakaların %80 ila 95’i doğru havalı yatak kullanarak önlenebilir niteliktedir.
Bası Yarası | Basınç Ülseri nedir?
Basınç ülserleri (bası yaraları, yatak yaraları ve dekübit ülserleri olarak da bilinir) sürekli basınca maruz kalan cilt bölgelerinin bu basınç nedeniyle hasar görmesi halidir. Vücudun savunmasız bir bölgesine sürekli baskı uygulanması kan dolaşımının kesilmesine neden olur ve bu da etkilenen bölgenin deformasyonuna yol açar. Bu deformasyon bir kişi uzun bir süre boyunca statik bir yüzey üzerinde belirli bir pozisyonda oturduğunda veya yattığında meydana gelir. Bası yarası oluşumu herkesin başına gelebilir, ancak genellikle yatağa bağlı olan veya uzun süre sandalye ya da tekerlekli sandalyede oturan kişileri etkiler.
Bası yarası | Basınç ülserinin erken belirtileri – Kategori 1
Basınç ülserleri zaman içinde gelişecektir, ancak bu birkaç saat kadar kısa bir süre de olabilir. Vücudun basınca maruz kalan herhangi bir bölümünü etkileyebilirler. Bası yaraları için en riskli bölgeler, topuklar, dirsekler, kalçalar ve omurga tabanı/sakral bölge gibi kemikli bölgelerdir.
Bası yaralarının erken evresinde cildin bir kısmı renksizleşmeye başlar, soluk tenli kişilerde kırmızı lekeler olurken koyu tenli kişilerin ciltlerinde genellikle mor veya mavi lekeler oluşur. Ciltteki bu renk değişiklikleri bastırıldığında beyaza dönmez ve yaralı bölge sıcak, süngerimsi veya dokunması zor/acı verici hissedilir.
Bu bölgede ağrı veya kaşıntı oluşması yaygındır, yukarıdakilerin tümü genellikle iyileşme süresinin yaklaşık 2-3 gün olduğu 1. kategori basınç ülseri olarak adlandırılır.
Basınç ülserinin ileri belirtileri
Bası yaraları tedavi edilmezse hızla kötüleşir ve kişinin sağlığını, refahını ciddi şekilde etkiler. Bu durumda yaranın iyileşme süreci gecikecektir. Deri ilk başta fazla zarar görmemiş olsa bile, doğru şekilde müdahale edilmeyen bir bası yarası kötüleşecek ve iyileşmesi daha uzun süren bir kategoriye girebilecektir.
Kategori 2
- Açık bir yara veya kabarcık şeklindedir, bazen berrak bir sıvı ile dolu gibi görünebilir.
- Son derece hassastır ve dokunmak acı verir.
- Deride sıyrık (aşınma), kabarcık veya derin olmayan bir çukurlaşma görülebilir.
- Kısmi kalınlıkta deri kaybı meydana gelir.
- İyileşme süresi: 3 gün ila 3 hafta arasında değişkenlik gösterir.
Kategori 3
- Tam kalınlıkta deri kaybı meydana gelir.
- Cildin daha derin katmanlarına ulaşan derin bir yaradır.
- Yara tünelleri ve koku oluşmuştur.
- İyileşme süresi: 1 aydan 4 aya kadar değişkenlik gösterebilir.
Kategori 4
- Tendon, kas veya kemiği açığa çıkarabilecek çok derin bir yara aşamasıdır.
- Cilt siyaha dönmüştür ve enfeksiyon belirtileri gösterir.
- Kırmızı kenarlar, irin, koku, ateş ve/veya drenaj görülecektir.
- İyileşme süresi: 3 aydan az olmamakla birlikte, muhtemelen daha uzun bir süreç olacaktır.
Riskin Sınıflandırılması
Her biri yaranın ciddiyetini gösteren dört ülser derecesi vardır:
Bir yaraya doğru şekilde müdahale edilmeyip gelişmesine izin verildikçe, bir başka ifade ile yaraya neden olan basınç. ortadan kaldırılmaz ve yara doğru şekilde tedavi edilmeye başlanmazsa, yara bu dört evre tamamlayıncaya dek büyük bir hızla ilerler.
Farklı hastalar bası yaraları | basınç ülseri gelişiminde farklı risk seviyelerine sahiptir, faktörler arasında hareketlilik, cilt bütünlüğü ve beslenme/sağlıklı yaşam yer alır. Hastanın ne kadar risk altında olduğunu gösteren üç risk kategorisi vardır: Risk altında; yüksek riskli; ve çok yüksek riskli. Risk seviyesi, Waterlow Skoru gibi değerlendirme araçları aracılığıyla hastanın hareket kabiliyeti, cilt bütünlüğü vb. parametreler ölçülerek belirlenir.
Kimler bası yarası | basınç ülseri riski altındadır?
Cildi uzun süre baskıya maruz kalan herkeste bası yaraları, basınç ülseri gelişebilir. Ancak daha önce de kısaca değindiğimiz gibi basınç ülserleri genellikle yatağa bağımlı olan (yoğun bakım ünitelerinde yatanlar, ileri düzeyde hareket kısıtlılığına neden olan ilerlemiş hastalığa sahip olanlar vb.) veya uzun süre oturarak vakit geçiren (omurilik felçliler, MS, ALS, DMD, SMA, çeşitli kas hastalıkları bulunan, çoğu zaman yaşlılıkla gelen Alzheimer vb. rahatsızlığı olan) kişileri etkiler.
Hareket kısıtlılığı gelişmesi olasılığı daha yüksek olduğu için 70 yaşın üzerindeki kişilerde bası yaraları gelişme riski daha yüksektir. Bu kişilerin ciltleri dehidrasyon ve diğer faktörler nedeniyle daha kolay zarar görebilir. Bir hastalık nedeniyle veya ameliyat sonrası yatakta daha fazla zaman geçiren kişilerde bası yarası riski daha yüksek olacaktır.
Kan akışını etkileyen tıbbi durumlar da cildi daha kırılgan hale getirdiğinden basınç ülseri riskini arttırır. Diyabet, böbrek yetmezliği, MS ve Parkinson hastalığı bu tip durumlara örnek olarak verilebilir. Obezite, felç, kötü diyet / kötü beslenme ve idrar/bağırsak inkontinansı gibi, basınç ülseri gelişme riskini artırabilecek başka faktörler de vardır.
Yaşlılığın ileri zamanlarında bası yarası geliştirme riski daha yüksektir. Bunun nedeni hareket kabiliyetinin sınırlı olması ya da çok fazla yiyip içememesi yani sağlıklı ve dengeli beslenememesidir. Yine bu kişilerde kan dolaşımının azalması, cildin kendini yenileme performansının ortadan kalkması, zayıflama gibi nedenler bası yarası oluşma riskini çok arttırır.
Bası yaralarını | Basınç ülserlerini nasıl önlersiniz?
Bası yarası bakımı karmaşık bir konudur, bu nedenle tamamen önlenmesi zor olabilir. Ancak bası yarası gelişme riskini azaltmak için tasarlanmış yöntemler ve bakım ürünleri vardır.
- Cilt bakımına dikkat edilmelidir.
- Cilt temiz ve kuru tutulmalıdır.
- Cildi kurutabilecek kokulu sabunlardan kaçınılmalıdır.
- Yıkadıktan sonra nemlendirilmelidir.
Yaşam Tarzı
- Dengeli beslenilmelidir.
- Günde en az 2 litre su içilmeli, vücut susuz bırakılmamalıdır.
- Yatak çarşaflarının pürüzsüz olduğundan ve yatakta yatarken kırışmadığından emin olunmalıdır, çarşaflar için pamuk veya ipek benzeri kumaşlar tercih edilmelidir.
- Sigara kullanılmamalıdır, sigara kan dolaşımına zarar vererek riski artırır.
Basınç ülserlerinin nasıl önlenebileceğine ilişkin makalemizi okuyabilirsiniz: Basınç Ülserlerini Önlemek için 5 Adım
Bası Yarası Bakım Ürünleri
Çeşitli bası yaraları önleme ve tedavi ürünleri mevcuttur. Opera’da bakım ürün yelpazemiz, basınç yarası bakım planının bir parçası olarak yataklar, minderler ve otomatik döndürme sistemlerini içerir. Ürün yelpazemiz hakkında daha fazla bilgi edinmek için Bakım Yatakları – Tam Kılavuz yazımızı okuyabilirsiniz.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
